ზემოქმედების კონკრეტული მეთოდები

ზემოქმედების კონკრეტული მეთოდები

ანონიმური ავტორიტეტი

რა  ზეგავლენას  ახდენს ადამიანზე ავტორიტეტი ყველაზე ნათლად სტენლი მილგრემმა აჩვენა. ექსპერიმენტებში მონაწილეთა უჩვეულო ქცევებს მილგრემი კონკრეტულ ავტორიტეტზე, ექსპერიმენტატორზე პასუხისმგებლობის დელეგირებით ხსნიდა.

როგორც აღმოჩნდა ადამიანებს აქვთ ტენდენცია დაუჯერონ ინფორმაციას იმ შემთხვევაშიც, როდესაც აპელირება ანონიმურ ავტორიტეტზე ხდება.

ის ფაქტი, რომ ინდივიდი ან საზოგადოება სენსიტიურია ავტორიტეტის ან რეფერენტული ჯგუფების მოსაზრებების მიმართ, მედიის მიერ საზოგადოების შეცდომაში შეყვანის საყვარელ მეთოდს წარმოადგენს. ეს მეთოდი “რუხი პროპაგანდის” (შავი PR) განუყოფელი ნაწილია და მას ანონიმური ავტორიტეტებით ოპერირება ეწოდება.  

            ვინ  შეიძლება  იყოს  ანონიმური ავტორიტეტი?  

ასეთი შეიძლება იყოს რელიგიური  მოღვაწე, პოლიტიკური ფიგურა, მეცნიერების ან კულტურის მოღვაწე, მასწავლებელი, მედიასაშუალება და ა.შ. 

ამ მეთოდის გამოყენებისას მანიპულაციის მთავარ პრინციპს წარმოადგენს ის, რომ არ ხდება ავტორიტეტის ვინაობის დასახელება. ამასთან, ინფორმაციის მეტი დამაჯერებლობისთვის, გამოიყენება ციტირებები, ექსპერთა შეფასებები, ვიზუალური მასალა და ა.შ. 

მაგალითად: 

 1) “მრავალწლიანი ექსპერიმენტების შემდეგ მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ...” 

 2) “ექიმები გვირჩევენ...” 

 3) “წყარომ, პრეზიდენტის უახლოესი გარემოცვიდან, რომელმაც ვინაობის გამხელა არ ისურვა, გვატყობინებს...” 

რომელი მეცნიერები? რომელი ექიმი? რომელი წყარო? 

უმეტეს  შემთხვევებში, ამ გზით  მიწოდებული ინფორმაცია სიმართლეს არ შეესაბამება და პროპაგანდისტულ მეთოდს წარმოადგენს. 

ინფორმაციის შინაარსში არასებული ავტორიტეტის მოშველიება ობივატელის თვალში, ინფორმაციისათვის სოლიდურობის, მნიშვნელობის  და წონის მინიჭებას ემსახურება. ამასთან, რადგან არ სახელდება და ინფორმაციის ავტორიტეტი არ არის იდენტიფიცირებული ჟურნალისტის პასუხისმგებლობა, ცრუ ინფორმაციის გავრცელებისთვის, მინიმიზებულია. 

ასე, რომ თუ პასაჟი პოპულარულ მედიაში იწყება სიტყვებით: “მეცნიერები გვირჩევენ...” – საქმე გვაქვს არა ინფორმაციასთან, არამედპროპაგანდასთან, შავ PR - თან,  შენიღბულ რეკლამასთან ან უბრალოდ აუდიტორიის მოზიდვის მიზნით სენსაციური მასალის გავრცელებასთან. გარკვეულშემთხვევებში ეს შეიძლება დაკავშირებული იყოს ბანალურ დაუდევრობასთან და უყურადღებობაბსთან.

          

“ყოველდღიური ამბავი”

იმისათვის,  რომ  ადამიანი  შეაჩვიონ,  შეიაგუონ  ნეგატიურ ამბებს (ინფორმაციას) იყენებენ ე.წ. “ყოველდღიური ამბავის” მეთოდს. ჩვეულებრივ სიტუაციაში ასეთი სახის უარყოფითი ინფორმაცია, თავისი შინაარსით ადამიანებში ბუნებრივ მიუღებლობას უნდა იწვევდეს.  

როდესაც მშვიდად და აუღელვებლად, წყნარი სახით, ზედმეტი ემოციების გარეშე მიმზიდველი წამყვანი, ყოველდღიურად, ვითომც არაფერი აწვდის საზოგადოებას ინფორმაციას ძალადობის, მკვლელობის და სხვა ამაზრზენი სიმხეცის შესახებ უნდა ვივარაუდოთ, რომ საქმე გვაქვს დაგეგმილ საინფორმაციო კამპანიასთან, რომლის მიზანია რეციპიენტის ემოციურ-აფექტური სფეროს ძალადობასთან ადაპტაციის უნარის გამომუშავებასთან. მოსახლეობა, ამგვარი, რამდენიმე კვირიანი დამუშავების შემდეგ აღარ რეაგირებს ყველაზე საზარელ დანაშაულებებზე, მასობრივ ძალადობაზე და ა.შ.

ამ  ხერხს  აქტიურად  იყენებდნენ  1973  წლს  ჩილეში  განხორციელებული სამხედრო გადატრიალების დროს. იმ პერიოდში საჭირო იყო პინოჩეტის სამხედრო სპეცსამსახურის, “სიკვდილის ქარავანის” მოქმედებების მიმართ მოსახლეობაში ინდიფერენტულობის დანერგვა (სამხედრო გადატრიალებიდან მრავალი წლის მერე ჩილეში ჩატარებული გამოძიების მიხედვით, ამ ქვედანაყოფმა მინიმუმ 2100 ადამიანი დახვრიტა).

          

 განსაკუთრებით თვალსაჩინოა ამ ხერხის გამოყენება პოსტსაბჭოთა სივრცეში ხელისუფლებისადმი ოპოზიციურად განწყობილი მიტინგების, მანიფესტაციების, დემონსტრაციებისა და მასობრივი აქციების დაშლისას.

 აქციების მომდევნო დღეს ჟურნალისტები საქმიანი და აუღელვებელი ტონით, ემოციის გარეშე, როგორც ჩვეულებრივ ამბავს აწვდიან მოსახლეობას: “გუშინ, სამართალდამცავი ორგანოები იძულებულნი გახდნენ გამოეყენებინათ ძალა საზოგადოებრივი წესრიგის დამრღვევთა წინააღმდეგ. დაპატიმრებულია ამდენი და ამდენი კანონდამრღვევი. მათ მიმართ კანონის შესაბამისად აღძრულია სისხლის სამართლის საქმე და ა.შ.” 

         ამგვარი  დამოკიდებულება  ერთი  მხრივ  მომხდარის  მნიშვნელობის დევალვირებას ახდენს, მეორე მხრივ კი უმუშავებს აუდიტორიას იმუნიტეტს მსგავსი მოვლენების მიმართ და ჩვეულებრივ, ნაკლებად საყურადღებო ამბად წარმოაჩენს.       

                                                                                          

თბილისი

მინსკი

 

კიევი

 

  ბაქო

                                                   

“დაიჭირე ქურდი” 

            მეთოდის "დაიჭირე ქურდი" მიზანია – თქვენს მოწინააღმდეგეებში გათქვეფა.

ამ  ხერხის  საუკეთესო  მაგალითია,  1970  წელს  ცენტრალური  სადაზვერო სააგენტოს (CIA) შეფის, უილიამ კოლბის  მიერ დაგეგმილი კამპანია. 70-იან წლებში ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტო სერიოზულ საზოგადოებრივი წნეხის ქვეშ მოექცა: გარკვეული პოლიტიკური ძალები, პოლიტიკური ინსტიტუტები, ანალიტიკური ცენტრები (Think tank)  და საზოგადოებრივი ორგანიზაციები ცენტრალურ სადაზვერვო სააგენტოს ამხელდნენ მკვლელობებში, ტერორიზმში, სხვადასხვა ქვეყნებში სახელმწიფო გადატრიალების ორგანიზებაში, ნარკობიზნესში, აგენტურულ ჩავარდნებში.

სიტუაცია  განსაკუთრებით  მას  შემდეგ  დაიძაბა,   რაც  The New York Times - ის რეპორტიორმა სეიმურ ჰერშმა (Seymour Hersh) გამოაქვეყნა ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტოს მიერ ძალაუფლების გადამეტების ფაქტების სია. მათ შორის 20 წლის განმავლობაში მიმდინარე პერლუსტრაციის ოპერაცია, რომლის ფარგლებშიც ხდებოდა რიგითი ამერიკელების და ამერიკული ორგანიზაციების კორესპონდენციების  ფარული თვალთვალი.

CIA-ის  წინააღმდეგ  აგორებული  ამ  კამპანიის  საპასუხოდ,  სრულიად მოულოდნელად, კოლბიმ და მისმა უწყებამ დაიწყეს ისეთი ინტენსივობით თვითმხილება, რომ ყველაზე მკაცრ კრიტიკოსებიც კი უკან ჩამოიტოვეს.  ყველაფერი ისე ოსტატურად იყო გაკეთებული, რომ ცოტა ხანში ისინი ვინც CIA-ის წინააღმდეგ გამოდიოდნენ, არა მხოლოდ თავად შეწყვიტეს კამპანია, არამედ კოლბის და მის გუნდს მოუწოდეს შეეწყვიტათ თვითმხილება, რადგან სიტუაცია ისე იძაბებობოდა, რომ საფრთხე უკვე CIA-ის ყოფნა არყოფნის საკითხს ემუქრებოდა.

                                                   

“კონფუციანური ტრანსი”

   ამ ტექნიკას, ხშირად მიმართავენ პოლიტიკოსები, როგორც მედიით გამოსვლებისას, ისე ამორჩევლებთან პირისპირ კომუნიკაციის დროს. აგრეთვე ბოშები მარჩიელობის დროს, გამყიდველები და გაყიდვების აგენტები პროდუქციის რეალიზაციის პროცესში, ვაჭრები აღმოსვლურ ბაზრებში და ა.შ.
      აღნიშნული მეთოდის გამოყენებისას თქვენ ლაპარაკობთ ბევრს, ხშირად გადადიხართ, “ხტებით” ერთი საკითხიდან მეორეზე, შემდეგ მესამეზე და ა.შ. გამუდმებით შებოჭილი, დაძაბული გყავთ თანამოსაუბრის ცნობიერება, რასაც სათანადო კითხვებითაც აძლიერებთ: “ხომ მართალია?”, “ხომ გახსოვთ?”, “თქვენ ხომ დარწმუნებული ხართ?” და მაშინ, როდესაც თქვენს თანამოსაუბრეს საბოლოოდ მოუდუნდება ყურადრება და თავბრუ ეხვევა სიტყვების გაუთავებელი სერპანტინით – სთავაზობთ თქვენთვის სასუეველ იმ წინადადებას, რომლითაც თანამოსაუბრესთან მიხვედით.  ამ წინადადებას უკვე შთაგონების ძალა აქვს. 
  თვალსაჩინოებისათვის  მოვიყვანთ  “კონფუციანური  ტრანსის” მაგალითს (ქართულ სლენგზე ამ ხერხს “დაბოლებაც” შიძლება ვუწოდოთ). 
    წარმოიდგინეთ   თქვენ   იმყოფებით ჰომეოპატიური  პრეპარატების გამოფენა-გაყიდვაზე. ერთ-ერთ პავილიონთან მიდის წარმოსადეგი ადამიანი, რომელიც იწყებს საუბარს: “მე ძალიან მომწონს ეს პრეპარატი – ის ძალიან კარგად მოქმედებს უძილობაზე” და რამოდენიმე ნიმუშს ყიდულობს, რაც იქ მყოფთა ინტერესს იწვევს. ის კი დიალოგს აგრძელებს: “თქვენ იცით? ეს პრეპარატი ძალიან პოპულარულია უცხოეთში. ახლახან ვიყავი ამერიკაში და ყველა ოჯახში, სადაც კი მე მიმიწვიეს ვნახე ეს პრეპარატი. ისინი თვლიან, რომ ეს მათთვის უაცილებელია. ჩვენს ქვეყანაში ცოტა სხვა დამოკიდებულებაა ამ პრეპარატის მიმართ. აი, ჩემს მეგობარსაც აწუხებს უძილობა, მაგრამ ფული ენანაება მის შესაძენად. უკაცრავად, მგონი თემას გადავუხვიე – სინამდვილეში მინდოდა მეკითხა რამე ხომ არ იცით ექსტრასენსი მეინერის შესახებ, რომელზეც როგორც გადმოცემით ვიცი ლეგენდები დადის?” (სწორედ ექსტრასენსი მეინერის რეკლამირება წარმოადგენდა შთაგონების მთავარ მიზანს).
  როგორც ვხედავთ, თავდაპირველი ტექსტი მხოლოდ ყურადღების მისაბყრობად და ცნობიერების გარკვეული მიმართულებით (ჰომეოპატიური პრეპარატისკენ) მისამართად არის გამოყენებული. მთელი ამ ხნის განმავლობაში მსმენელთა ცნობიერება შებოჭილი და დაძაბული მიჰყვება აღნიშნულ კონტენტს. მოსაუბრე კი მოთმინებით ელის მომენტს, როდესაც მისთვის მთავარ, შთაგონებისთვის საჭირო ფრაზას მიაწოდებს მსმენელებს: “...იცით ექსტრასენსი მეინერის შესახებ?” - დაახლოებით ასე გამოიყურება “კონფუციანური ტრანსი”. 
        აღსანიშნავია,  რომ  ყველა  მეტყველებით  ტექნიკას  ერთი  საერთო თავისებურება აქვს: რეციპიენტის დასარწმუნებლად გაცილებით ეფექტურია, რომ მისი ყურადრება მიაბყრობილი იყოს არა საუბრის შინაარსზე, არამედ მის გარეგნულ გაფორმებაზე. ამიტომ სასურველია ისაუბროთ პირველ პირში, რაც გააძლიერებს თქვენს მიმართ ყურადღებას. ამას გარდა შეავსეთ თქვენი ნაამბობი მრავლობითი დეტალებით, რომელშიც, როგორც ბადეში ისე გაებმება მსმენელის ან თანამოსაუბრის ცნობიერება (Константин Хаpский  - "Пpактическое пpименение Эpиксоновского гипноза в бизнесе, пpоведении пеpеговоpов, pекламе, общении, (c) 1995, Konstantin Harsky. St.Petersburg, Russia).

“მილტონ ერიქსონის სამმაგი სპირალი” 

        ნეირო-ლინგვისტური  პროგრამიერიების  ეს  მეთოდი სპარსული ზღაპრის “1001 ღამის” სიუჟეტს წააგავს – ზღაპრის გმირი, შაჰერეზადა თავის გადარჩენის მიზნით გამთენიისას ყველაზე საინტერესო ადგილას წყვეტდა ზღაპარს. მეფეს იმდენად აინტერესებდა ფინალი, რომ ყოველდღიურად დებდა შაჰერეზადას სიკვდილით დასჯას. 
       “მილტონ ერიქსონის სამმაგი სპირალი” (Triple helix of Milton Erickson) ერთ-ერთი ყველაზე მძლავრი ხერხია ადამიანის ტრანსში შესაყვანად ისე, რომ მან ამის შესახებ არაფერი იცის. ეს მეთოდი საშუალებას იძლევა ადამიანს თავს მოახვიო სასურველი ინფორმაცია, რისთვისაც საკმარისია სუბიექტს მიაწოდო სამი სხვადასხვა ინფორმაცია  (ამბავი, ისტორია) , რომელთაგან ერთ-ერთი ის ინფორმაციაა, რომელიც გსურთ, რომ შთააგონოთ რეციპიენტს. აღნიშნული მეთოდი თავად მილტონ ერიქსონს ეკუთვნის და პირველად 1982 წელს იქნა გამოქვეყნებული (My Voice Will Go with You: The Teaching Tales of Milton H. Erickson, M.D.  W.W. Norton & Company Pub.1982).

"მილტონ ერიქსონის სამმაგი სპირალის" ტექნიკა:

• იწყებთ რაიმე ისტორიის მოყოლას და მაშინ როდესაც ამ ამბის ყველაზე საინტერესო ადგილს მიადგებით წყვეტთ თხრობას და გადადიხართ სხვა ისტორიაზე; 
• ანალოგიურად იქცევით მეორე ისტორიის თხრობისასაც, რომელსაც ასევე არ ამთავრებთ და ყველაზე საინტერესო ადგილას წყვეტთ; 
• მესამე ჯერზე უკვე აწვდით თქვენთვის მნიშვნელოვან იმ ინფორმაციას, რომლის შთაგონებაც გინდათ სუბიექტისთვის. ამჯერად ინფორმაციას აწვდით ბოლომდე; 
• ამის შემდეგ უბრუნდებით მეორე ინფორმაციას, რომელიც არ დაგისრულებიათ და აგრძელებთ იმ ადგილიდან სადაც ის შეწყვიტეთ. 
• ბოლოს კი შეწყვეტილი ადგილიდან აგრძელებთ და ბოლომდე ყვებით თავდაპირველ ისტორიას.

      პირველი ორი მონათხრობი, რომლებიც ცნობიერების, ყურადღების გასაფანტავად და მოსადუნებლად არის გამიზნული, რეციპიენტს ადვილად ამახსოვრდება. მესამე ამბავი კი, როგორც წესი დავიწყებით ხასიათდება. თუმცა ის უკვალოდ არ ქრება, რადგან მოდუნებული, დბნეული ცნობიერებითა და გაფანტული ყურადღებით გამოწვეული მსუბუქი ტრანსის ფონზე, მიწოდებული ინფომაცია ადვილად შეღწევადია არაცნობიერ ფსიქიკაში.  არაცნობიერ ფსიქიკაში "დაარქივებული" ინფორმაცია აქტიურდება, როგორც "ბრძანება" და ზეგავლენას ახდენს აღქმის პროცესზე, გადაწყვეტილების მიღებაზე და.ა.შ. 
          ძალზედ მნიშვნელოვანია, რომ ყურადღების გადასატანად გამოყენებული ორივე ამბავი (ინფორმაცია) იყოს საინტერესო, რათა სათანადოდ "შებოჭოს" რეციფიენტის ცნობიერება.

“გათქვეფა”

         ეს  მეთოდი  გამოიყენება  რაიმე  მოვლენის  (პიროვნების, ბრენდის და ა.შ.) აქტუალობის შესამცირაბლად ან მის მიმართ ნეგატიური დამოკიდებულების ჩამოსაყალიბებლად. 
ხშირად ამ მეთოდს წარმატებით იყენებენ მოწინააღმდეგის დისკრედიტაციის მიზნით. სქემა მარტივია: თქვენ იწყებთ მოწინაარმდეგის გამუდმებით ქებას, სისტემატურად ახსენებთ მის სახელს, ხშირად უადგილოდ და კონტექსტიდან ამოვარდნილად.  მიზანმიმართულად აზვიადებთ მის უნარებს, აფეტიშებთ. 
        შედეგი უკუპროპორციულია – ძალიან ჩქარა  ეს  ყველას ბეზრდება და თქვენს მიერ “გათქვეფილი” სახელის ხსენებაც კი ადამიანებში გაღიზიანებას იწვევს.

                                                                            
                             
                                    

შარავანდედის ეფექტი

         შარავანდედის ეფექტი (halo effect), რომლის თანახმადაც ჩვენ ინდივიდის შესახებ ზოგადი შეხედულება გვიყალიბდება მისი ერთი რომელიმე თვისების მიხედვით, ემპირიულად ჯერ კიდევ 1920 წელს ბიჰევიორიზმის ერთერთმა პიონერმა ედუარდ თორნდაიკმა (Edward Lee Thorndike) დაადასტურა (Thorndike, E.L., (1920), "A Constant Error in Psychological Rating," Journal of Applied Psychology, vol. 4, 25-9).

         ეს  მეტად  საინტერესო  ეფექტი გვაიძულებს  ადამიანი  შევაფასოთ ან ვიმსჯელოთ მის შესახებ მხოლოდ ერთი რომელიმე თვისების მიხედვით. მაგალითად თუ თქვენ გარეგნულად მოგწონთ ადამიანი, დიდი ალბათობით ივარაუდებთ, რომ მას კარგი ინტელექტი აქვს, მეგობრული და კეთილი ადამიანია.

        1994 წელს დუგლას კეროლმა, ჯორჯ დევისმა და პოლ ბენეტმა (Douglas Carrol, George Davey Smith, Paul Bennett) გლაზგოს უნივერსიტეტეტიდან, ძალიან საინტერესო და ორიგინალური ექსპერიმენტი ჩაატარეს. მართალია ექსპერიმენტი ადამიანის სოციო-ეკონომიკურ სტატუსსა და ადამიანის ჯანმრთელობას შორის კორელაციას უკავშირდებოდა, მაგრამ მიღებული შედეგები გაცილებით უფრო საინტერესო შარავანდედის ეფექტის თვალსაზრისით აღმოჩნდა.

         კვლევა  გლაზგოს  ძველ  სასაფლაოზე  ჩატარდა.  ადამიანის  ჯანმრთელობის კრიტერიუმად მკვლევარები გარდაცვლილის საფლავის ქვებზე  მითითებულ სიცოცხლის ხანგრძლივობას განიხილავდნენ. სოციალური  სტატუსის განმსაზღვრელად კი საფლავის ქვის ან სტელის სიმაღლეს, რადგან თვლიდნენ, რომ რაც უფრო მაღალი იქნებოდა საფლავის ქვა, მით მეტი იქნებოდა მისი ფასი და შესაბამისად  უფრო მდიდარი ადამიანი იწვებოდა მის ქვეშ.

        სულ გამოკვლეულ იქნა 843 საფლავი. შედეგები გამაოგნებელი გამოდგა. გამოკითხულთა  65%-მა მაღალი სტატუსის მქონე გარდაცვლილებს (საფლავები, რომლებზეც მაღალი სტელები იდგა) კარგი ჯანმრთელობა და ხანგრძლივი სიცოცხლე მიაწერეს (DavidG. Myers - Social Psychology 7th Seventh Edition. Publisher: McGraw Hill; 2002).

         აღნიშნული ექსპერიმენტი იმაზე მიანიშნებს,  რომ შარავანდედის ეფექტი გარდაცვლილი ადამიანების შეფასებაზეც ახდენს გავლენას.

          ზოგადად შარავანდედის ეფექტს   განაპირობებს ადამიანის ფსიქოლოგიური თავისებურება – იაზროვნოს მცდარი ანალოგიებით. მათ შორის ყველაზე მნიშვნელოვანია ფართოდ გავრცელებული ორი სტერეოტიპული შეცდომა: "გვერდით ყოფნა - ერთად ყოფნას ნიშნავს" და  "წარმატება ერთ საქმეში - ნიშნავს წარმატებას სხვა საქმეებშიც".

"გვერდით ყოფნა - ერთად ყოფნას ნიშნავს"

           პირველი  შეცდომა  იმაში  მდგომარეობს,  რომ ადამიანების დიდი ნაწილი ფიქრობს, რომ „ვინმეს გვერდით ყოფნა - ერთად ყოფნას ნიშნავს“. სწორედ ეს  ფენომენი განაპირობებს იმას, რომ მაღალი თანამდებობის ან ცნობილი ადამიანების გვერდით ყოფნა საზოგადოების თვალში ზრდის პიროვნების სოციალურ სტატუსს.

         სწორედ  ამის  გამო  უყვართ  პოლიტიკოსებს  პოპულარული  მსახიობების, სპორტსმენების  და  მუსიკოსების,  ცნობილი მეცნიერების,  მწერლებისა და მხატვრების გვერდით ყოფნა. ამ გზით პოლიტიკოსებზე პროეცირდება და ნაწილობრივ გადადის ის სიყვარული და კეთილგანწყობა, რომელიც ხალხს საზოგადოების მიერ პატივცემული ადამიანების მიმართ გააჩნია.

         აი,  რატომ  „ამაგრებენ“  საკუთარ  რიგებს და საარჩევნო სიებს  პოლიტიკური პარტიები ცნობილი ადამიანებით. აი, რატომ აჩვენებენ ადამიანები ახლობლებს და მეგობრებს „დიდ ადამიანებთან“ გადაღებულ ფოტოებს, რატომ ფენენ მათ სოციალურ ქსელებში, კიდებენ სამუშაო ოთახებსა და კაბინეტებში.
            ფსიქიკისათვის დამახასიათებელი ამ სტერეოტიპული შცდომით ("გვერდით ყოფნა - ნიშნავს ერთად ყოფნას")  ყველაზე  ხშირად პოლიტიკოსები  მანიპულირებენ. განსაკუთრებით საარჩევნო კამპანიების პერიოდში. მაგალითისათვის მოვიყვანთ პრეზიდენტ ობამას, რომელიც ოსტატურად იყენებს აღნიშნულ ხერხს.

ბარაქ ობამა ლეგენდარული მუსიკოსების გარემოცვაში მღერის ცნობილ ბლუზს 

"Sweet Home Chicago"  

                                                                                                   

    

   ბარაქ ობამა და Bruce Springsteen 2008
წლის დემოკრატიული პარტიის პრაიმერისზე

ბარაქ ობამა Facebook-ის ოფისში (Palo Alto, California, Silicon Valle) მარკ ცუკენბერგს და Facebook-ის სტაფს ხვდება

ბარაქ ობამა და Led Zeppelin
კენედის ცენტრში

ბარაქ ობამა და ბონო

ბარაქ ობამა და ჯორჯ ქლუნი

"წარმატება ერთ საქმეში - ნიშნავს წარმატებას სხვა საქმეებშიც"

            მეორე სტერეოტიპი, რომელიც შარავანდედის ეფექტს განაპირობებს უკავშირდება ფართოდ გავრცელებულ მცდარ მოსაზრებას, რომლის თანახმადაც ადამიანმა, რომელმაც ერთი კონკრეტული მიმართულებით წარმატებას მიაღწია, სხვა სფეროშიც აუცილებლად წარმატებული იქნება. ადამიანებს სჯერათ, რომ მაღალი კომპეტენციის ადამიანი ან რაიმე დარგის კარგი პროფესიონალი სხვა სფეროშიც აუცილებლად ასეთივე იქნება. მაღალი კვალიფიკაციისა და კომპეტენციის მიწერა არა მხოლოდ ადამიანებზე ხდება.

         ანალოგიურ ვითარებასთან გვაქვს საქმე პროდუქტებთან და სავაჭრო ნიშნებთან მიმართებაშიც.  ადამიანებს მიაჩნიათ, რომ ცნობილი ბრენდის მიერ გაკეთებული კარგი პროდუქტი აუცილებლად იმას ნიშნავს, რომ ამ ბრენდის სახელით წარმოებული ახალი პროდუქტი იმთავითვე კარგი იქნება.

           მიუხედავად იმისა,  რომ შარავანდედის ეფექტის დროს რეალურად საქმე გვაქვს მცდარი ანალოგიებით და სტერეოტიპებით ოპერირებასთან, აღნიშნული ეფექტი კარგად მუშაობს და წარმატებით შეიძლება გამოყენებულ იქნეს როგორც პოლიტტექნოლოგიებში ისე ბრენდინგში.